Cố đô Hoa Lư - Ninh Bình

Năm 968, sau khi bình định 12 sứ quân, Đinh Bộ Lĩnh lên ngôi Hoàng đế, lấy hiệu Tiên Hoàng đế, đặt tên nước là Đại Cồ Việt. Đinh Tiên Hoàng đế sau khi thăm thú nhiều nơi đã quyết định chọn Hoa Lư làm kinh đô. Ngoài lý do đây là nơi chôn rau cắt rốn với tầm nhìn xa của một nhà chiến lược thiên tài, Đinh Tiên Hoàng đã nhận thấy vị thế hiểm trở của Hoa Lư với những dãy núi đá hình vòng cung, những con sông bao quanh, như một chiến hào vững chắc rất tiện lợi cho phòng thủ và chiến đấu.

Hướng Nam Hoa Lư được núi Ngự làm thành một bức tường kiên cố. Hướng Tây được dải Trường Yên che chở. Xưa kia vùng đất Trường Yên là đồng chiêm trũng, lại là vùng núi đá vôi có nhiều hang động nên có nhiều cá, nhất là cá rô to và béo nên ca dao xưa đã ca ngợi:

 Khi đi nhớ cậu cùng cô.

 Khi về lại nhớ cá rô Tổng Trường

CÁ RÔ TỔNG TRƯỜNG

Hướng bắc có sông Hoàng Long. Con sông này gắn với câu chuyện Đinh Bộ Lĩnh khi còn ấu thơ dựng cờ lau tập trận giả.Trong một lúc cao hứng vì chiến thắng ông đã giết trâu của cậu để khao bạn. Bị rượt đuổi, ông chạy đến bờ sông này thì có một con rồng vàng hiện lên cứu giải. Vì thế sau này sông được đặt tên là Hoàng Long. Cùng với sông Lãng, sông Bội, sông Hoàng Long tạo thành một hệ thống thủy lộ chằng chịt nối liền với các vùng đất khác nhau. Vào thời ấy giao thông đường thủy hết sức quan trọng đối với quốc phòng và đời sống kinh tế, văn hóa của dân tộc. Vì vậy, Hoa Lư được Đinh Tiên Hoàng chọn làm kinh đô là điều tất yếu...

SÔNG HOÀNG LONG

Theo con đường làng rợp bóng tre xanh, qua chiếc cầu đá cổ bắc qua con sông nhỏ và những đám lục bình tím ngắt, du khách sẽ đến đến núi Yên Ngựa (Mã Yên sơn). Trên núi có lăng mộ Đinh Tiên Hoàng. Vị vua đánh đâu thắng đấy (được tôn là Vạn Thắng vương) lại không chết nơi sa trường mà cùng con trai trưởng là Nam Việt vương Đinh Liễn bị giết khi say rượu bởi một kẻ tiểu nhân tên là Đỗ Thích. Khi ấy ông mới 56 tuổi. 

ĐƯỜNG LÊN MỘ VUA ĐINH

Để lên đến mộ vua phải qua 256 bậc đá, bằng 1/3 số bậc đá Chùa Hương và bằng một nửa độ cao của Động Phong Nha khô nhưng mỗi bậc ở đây cao gấp 2 lần nơi khác.Lăng Đinh Tiên Hoàng được xây bằng đá xám, nằm trên đỉnh núi, xung quanh cây cối um tùm, mát rượi. Trên núi Yên Ngựa, đá được bàn tay điêu khắc tài hoa của thiên nhiên tạo thành những hình thù kỳ lạ, đẹp và ngộ nghĩnh. Kia là một chú sư tử với mảng bờm dài phất phơ. Cạnh đó có ông già ngồi câu cá. Những bông hoa đá to nhỏ, những tháp tròn, tháp nhọn nhấp nhô... Phía dưới chân núi, cảnh quan thiên nhiên hiện ra như một tấm thảm tuyệt đẹp với màu xanh non của đồng lúa Yên Thành đang thì con gái. Con sông Bội ngoằn ngoèo như dải lụa bạc óng ánh, quanh co uốn lượn. Những cánh cò chao liệng, những ngọn núi đá vôi nhấp nhô như những hòn non bộ và bầu trời xanh thẳm...

NÚI YÊN NGỰA

Cố đô Hoa Lư trước đây rộng khoảng 300 ha bao gồm Thành Ngoại, Thành Nội và Thành Nam.

Thành Ngoại rộng khoảng 140 ha thuộc địa phận thôn Yên Thành, xã Trường Yên. Ðây là khu vực chính mà trung tâm là đền vua Ðinh và vua Lê .

Thành Nội thuộc thôn Chi Phong, xã Trường Yên có tên là Thư nhi xã, nơi nuôi trẻ em và những người giúp việc trong cung đình.

Thành Nam (thành ở phía Nam, nằm đối diện và nối liền với khu Thành Ngoại) xung quanh có núi cao bao bọc, án ngữ phía Nam kinh thành, bảo vệ mặt sau, từ đây có thể nhanh chóng rút ra ngoài bằng đường thủy.

Phía Ðông kinh thành có núi Cột cờ – nơi có lá quốc kỳ Ðại Cồ Việt, có ghềnh tháp – nơi vua Ðinh duyệt thủy quân, hang Tiền nơi lưu giữ tài sản quốc gia, động Thiên Tôn – tiền đồn của Hoa Lư và hang nhốt hổ, báo để xử kẻ có tội.

Đến năm 1010 Lý Thái Tổ dời đô từ Hoa Lư ra Thăng Long. Kinh đô Hoa Lư trở thành cố đô.

Ðến đời Lê Hoàn đã cho xây thêm nhiều cung điện lộng lẫy: điện Bách Thảo Thiên Tuế, điện Phong Lưu ở phía Ðông, điện Vinh Hoa ở phía Tây, điện Bồng Lai bên tả, điện Cực Lạc bên hữu, lầu Hỏa Vân và điện Trường Xuân, điện Long Lộc được lợp ngói làm bằng bạc.Ngày nay, các di tích lịch sử ở cố đô Hoa Lư hầu như đã bị tàn phá, đổ nát. Hiện nay chỉ còn lại đền vua Ðinh và đền vua Lê, được xây dựng vào thế kỷ 17. 

ĐỀN VUA ĐINH

Đền thờ Đinh Tiên Hoàng  cách chân núi Yên Ngựa khoảng vài trăm mét. Trước cửa đền chính đặt long sàng làm bằng đá nguyên khối. đây là chiếc long sàn đá cổ và có giá trị nhất tại Việt Nam. 

LONG SÀN ĐÁ

Hai bên bệ thờ vua Đinh có hai con rồng đá bán thân kiểu yên ngựa. Con rồng bên phải vua Đinh có con cá chép đang bú rồng, có lẽ người ta đã nghĩ đến tích:

 Mồng bốn cá đi ăn thề 

 Mồng tám cá về vượt vũ môn

Đền vua Đinh được xây dựng theo kiểu “Nội công ngoại quốc” gồm 3 tòa: Bái đường, Thiên Hương – nơi thờ tứ trụ triều đình của nhà Đinh, chính cung thờ vua Đinh ở giữa, bên trái là tượng Nam Việt Vương Đinh Liễn là con trai cả của vua Đinh, bên phải là tượng Đinh Toàn và Đinh Hạng Lang.

TƯỢNG VUA ĐINH

Cách đền vua Ðinh 500m là đền vua Lê, thờ Lê Ðại Hành (tức Lê Hoàn) có quy mô nhỏ hơn nhưng cũng có ba toà: Bái đường, Thiêu hương thờ Phạm Cự Lượng, người đã có công giúp Lê Hoàn lên ngôi; Chính cung – thờ vua Lê Ðại Hành (tức Lê Hoàn) ở giữa, bên phải là Lê Ngoạ Triều (con trai vua Lê), bên trái là Hoàng hậu Dương Vân Nga. 

ĐỀN VUA LÊ

Ở đây có đôi câu đối ca ngợi sự nghiệp kháng Tống bình Chiêm của Lê Hoàn:

Thần vũ thiếp tứ lân, thịnh Tống cường Chiêm thử nhật

Tinh linh tồn thiên cổ, Long Giang mã trục chi gian

 Nghĩa là: 

Thần vũ động bốn phương trong lúc Chiêm cường Tống thịnh

Thiêng liêng còn muôn thủa trong vùng núi Mã sông Long.

Cố đô Hoa Lư nổi tiếng với những sản phẩm thêu tay khéo léo của những người thợ tài hoa. Dọc hai bên đường trong làng Yên Thành bày bán rất nhiều những chiếc khăn trải bàn, những tấm vải may áo dài có những đường thêu tinh xảo và độc đáo. Du khách có thể mua vài thứ về làm quà gọi là kỉ niệm Hoa Lư- Cố đô một thời phồn thịnh của nước đaị cồ việt xưa