Bà phi Nguyễn Thị Sen - Tổ nghề may áo dài.

Ngay từ thời Hùng Vương dựng nước, người Việt đã biết trồng cây gai, cây đay, trồng dâu nuôi tằm để tạo ra các loại vải may vá thành khăn mũ, quần áo, váy, yếm…

Thế nhưng lại có một người phụ nữ được nhân dân tôn kính phong làm tổ của nghề may và có những nơi thậm chí còn cụ thể hóa bà trở thành Tổ nghề may áo dài, đó là Nguyễn Thị Sen.

Tuy không phải là người sáng tạo ra nghề may, nhưng bà lại là người có công lớn trong việc truyền dạy nghề, hướng dẫn cho người thợ may tìm tòi, sáng tạo bằng đường kim mũi chỉ, óc thẩm mỹ thể hiện qua những đường nét, mẫu mã khác nhau tạo thành sản phẩm phù hợp với thị hiếu làm đẹp của mọi người.

Theo thần tích đền thờ tổ nghề may ở làng Trạch Xá (xã Hòa Lâm, huyện Ứng Hòa, Hà Nội) thì bà Nguyễn Thị Sen là một người con gái xinh đẹp, đảm đang của làng Trạch Xá.

Ngay từ nhỏ Nguyễn Thị Sen đã nổi tiếng chăm chỉ, khéo tay hay làm, ngoài việc giúp đỡ bố mẹ chuyện cửa nhà cô còn ra đồng phụ giúp việc đồng áng, hái dâu nuôi tằm, quay tơ dệt vải.Khi trưởng thành, sắc đẹp và sự tài thêu thùa may vá của Nguyễn Thị Sen đã nổi khắp cả một vùng, nhiều người đánh tiếng, mai mối muốn hỏi cưới cô về làm người vợ hiền, dâu đảm trong nhà nhưng cô nhẹ nhàng từ chối mà nói rằng:

“Phận làm con hiếu lễ làm đầu, nay cha mẹ vẫn còn nhưng sức đã yếu thì tôi phải hết lòng phụng dưỡng, đâu dám vì chuyện riêng của mình mà quên đi bổn phận”.

Nguyễn Thị Sen đã tập hợp một số người giỏi may vá lại cùng học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau, may trang phục áo quần để bán cho dân chúng trong vùng.

Chuyện kể rằng khoảng đầu niên hiệu Thái Bình (970-979), Đinh Tiên Hoàng đã đi nhiều vùng trong cả nước để xem xét đời sống dân tình, chiêu mộ thêm hào kiệt, tìm kiếm nhân tài đưa về xây dựng kinh đô Hoa Lư.

Khi qua đất Trạch Xá của xứ Sơn Tây, nhà vua rất ngạc nhiên khi thấy người dân ở đây áo quần trang nhã, đẹp đẽ mới truyền dừng kiệu lại hỏi han thì được biết về Nguyễn Thị Sen và những người thợ tài hoa.

Thấy cô gái vừa xinh đẹp hiền thục, vừa tài hoa, lại thạo nghề may vá, Đinh Tiên Hoàng đã làm lễ hỏi cưới rồi đón về Hoa Lư, lập làm hoàng phi thứ tư nên mọi người thường gọi nàng là Tứ phi.

Nhà vua tin tưởng về tài khéo tay của Nguyễn Thị Sen nên giao cho nàng trông coi việc dạy cung nữ nuôi tằm, dệt vải, may áo quần triều phục cho hoàng cung.

Thực ra ban đầu khi mới trở thành vợ vua, với thân phận cao quý Tứ phi được kẻ hầu người hạ, không phải làm bất cứ công việc nặng nhọc nào, thế nhưng điều đó làm Nguyễn Thị Sen cảm thấy buồn chán, nàng thường lẻn vào khu thành Nội xem các cung nữ làm áo, thêu thùa.

Vốn thạo nghề kim chỉ, cùng với sự khéo léo và sáng tạo, Tứ phi đã giúp họ phát triển để làm ra những sản phẩm mũ áo, trang phục đa dạng, đẹp đẽ được hoàng thân, quốc thích, hậu phi, công chúa, hoàng tử rất thích; vua Đinh Tiên Hoàng biết chuyện mới giao cho Nguyễn Thị Sen truyền dạy nghề may cho cung nữ trong hoàng cung.

Sống trong nhung lụa nhưng lại gắn bó với công việc như ở chốn dân gian được 10 năm, Tứ phi Nguyễn Thị Sen chỉ sinh được cho Đinh Tiên Hoàng được một nàng công chúa.

Đến mùa đông, tháng 10 năm Mậu Dần (978) vương triều Đinh gặp cơn tai biến nghiêm trọng, viên nội quan là Đỗ Thích ám sát Đinh Tiên Hoàng và con trai cả là Nam Việt vương Đinh Liễn

Những xáo trộn triều chính khiến Tứ phi Nguyễn Thị Sen cảm thấy buồn bã, muốn xa rời chốn lầu vàng điện ngọc mà đầy rẫy tranh chấp, thị phi, bà đã dâng sớ lên triều đình xin được từ giã hoàng cung cùng với con gái trở về quê hương sinh sống.

Tại đây, bà đem nghề may truyền dạy nghề cho nhân dân trong làng, khuyến khích họ chăm việc tằm tang, lại dạy cả nghề quay tơ, dệt vải; thế rồi người nọ học người kia, cha truyền con nối, thế hệ trước dạy cho thế hệ sau, nghề may gắn bó với người Trạch Xá và trở thành nghề truyền thống của làng.

Tri ân công đức của Nguyễn Thị Sen, dân làng đã tôn bà là Thánh sư và khi bà mất họ đã lập đền thờ phụng, bốn mùa khói hương.

Hàng năm vào giỗ kỵ của bà ngày 12 tháng Chạp âm lịch, dân làng Trạch Xá lại tổ chức lễ tế tổ, mở hội thi may áo khéo, thi dệt lụa…để nhắc nhở mọi người nhớ đến bà Tổ nghề của làng.

Chuyện kể rằng, đến đời Lý, vua Lý Thái Tổ một lần cưỡi thuyền rồng đi du ngoạn, có qua vùng đất Trạch Xá, thấy lụa tơ phơi ven sông, ghé lại xem rất lấy làm thích thú, sau khi về Thăng Long, vua cho quan đại thần về tuyển chọn những người thợ giỏi giang nhất đến kinh đô chăm lo việc dệt vải, may triều phục cho hoàng tộc, cung tần mỹ nữ.

Từ đó nghề may Trạch Xá góp phần vào sự phồn thịnh của các ngành nghề thủ công ở Thăng Long và được lưu truyền đi khắp cả nước.Nhiều người cho rằng, Nguyễn Thị Sen không chỉ là Bà tổ của nghề may mà còn là Tổ nghề may áo dài. Với sự khéo léo và sáng tạo, sự cần mẫn nhiệt thành truyền dạy của bà đã khiến những người thợ, ai cũng mê say với từng đường kim, mũi chỉ, từng lát cắt trên những tấm vải đủ sắc màu làm đẹp cho người, làm đẹp cho đời.

 Nguồn phunutoday.vn